زخمهای دهان که معمولاً به آنها جوش داخل دهان میگویند، ضایعات کوچک و دردناکی هستند که در دهان یا در پایه لثه ایجاد میشوند. جوش داخل دهان بر خلاف تبخال، مسری نیستند و به جای روی لبها در داخل دهان ظاهر میشوند. آنها معمولاً گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز هستند.
جوش داخل دهان چیست؟
جوش داخل دهان که اغلب به آن زخم دهانی یا آفت دهانی نیز گفته میشود، اشاره به زخمهای کوچک و دردناکی دارد که در داخل دهان ایجاد میشوند. این زخمها معمولاً در داخل لبها، زبان، زیر زبان، داخل گونهها یا پایه لثهها ظاهر میشوند. آنها ممکن است به صورت دایره یا بیضی با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز ظاهر شوند و به طور معمول باعث درد و ناراحتی هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن میشوند.
انواع جوش داخل دهان
جوش داخل دهان ساده:
این نوع از زخمهای دهانی به طور معمول چند بار در سال رخ میدهد و ممکن است هر بار بین یک تا دو هفته طول بکشد تا بهبود یابد. آنها بیشتر در افراد زیر ۲۰ سال شایع هستند.
جوش داخل دهان پیچیده:
این نوع زخم کمتر شایع است اما در افرادی که قبلاً تجربه آفت دهانی داشتهاند، ممکن است بیشتر دیده شود. این زخمها بزرگتر هستند، درد بیشتری دارند و ممکن است بیش از دو هفته طول بکشد تا بهبود یابند.
جوش داخل دهان هرپتیک:
این نوع زخمها ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس است و به طور معمول بر روی لبها، دهان و گاهی اوقات در داخل دهان نیز ظاهر میشوند. این زخمها معمولاً گروهی از زخمهای کوچک هستند که به سرعت تشکیل و ترمیم میشوند.
تشخیص دقیق نوع زخم دهانی مهم است زیرا روشهای درمانی متفاوتی برای هر نوع وجود دارد. در صورتی که زخمها به طور مکرر یا بیش از حد طولانی ظاهر شوند، مشاوره با یک متخصص پزشکی توصیه میشود تا علل احتمالی بررسی و درمان مناسب انجام شود.
علائم و نشانه های جوش داخل دهان
زخمهای دهان یا آفت دهان معمولاً با علائم و نشانههای زیر ظاهر میشوند:
درد و ناراحتی: قابل توجه ترین علامت زخم دردناک در دهان است که میتواند در حین خوردن، آشامیدن یا صحبت کردن تشدید شود.
زخمهای قابل مشاهده: این زخمها اغلب به صورت ضایعات کوچک، گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید، زرد یا خاکستری و حاشیه ملتهب قرمز ظاهر میشوند.
تنوع اندازه: اندازه آنها میتواند متفاوت باشد و در موارد شدید، میتوانند بسیار بزرگ شوند.
تعداد زخمها: ممکن است یک فرد همزمان یک یا چند زخم داشته باشد.
علت ایجاد جوش داخل دهان
عوامل متعددی میتوانند در ایجاد زخمهای دهان نقش داشته باشند، از جمله:
ضربه فیزیکی: آسیب ناشی از گاز گرفتن داخل گونه، دندانهای تیز، کارهای دندانپزشکی یا برخی غذاها میتواند باعث ایجاد زخم شود.
استرس و خستگی: سطوح بالای استرس و خستگی میتواند باعث ایجاد زخم یا تشدید شرایط موجود شود.
کمبودهای تغذیهای: کمبود ویتامینهای ضروری مانند B12، آهن و اسید فولیک با ایجاد زخمهای دهانی مرتبط است.
تغییرات هورمونی: نوسانات در طول قاعدگی، بارداری یا یائسگی میتواند باعث ایجاد زخم شود.
شرایط پزشکی: شرایطی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون یا ضعف سیستم ایمنی میتواند منجر به ایجاد زخمهای دهان شود.
عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی زخمهای دهان میتواند استعداد فرد را برای ابتلا به آن افزایش دهد.
درمان جوش داخل دهان
درمان زخم دهان بر کاهش درد، تسریع بهبود و جلوگیری از عود تمرکز دارد:
1- درمانهای موضعی: کرمها و ژلهای بدون نسخه را میتوان مستقیماً روی زخم استفاده کرد تا ناحیه را بی حس کرده و تسکین دهد.
2- انواع دهان شویه ها: دهانشویههای ضد عفونی کننده میتوانند به کاهش تحریک و جلوگیری از عفونت کمک کنند.
3- تجویز داروهای خوراکی: برای موارد شدید، پزشکان ممکن است داروهای خوراکی را برای کاهش التهاب و درد تجویز کنند.
4- درمانهای خانگی: درمانهای خانگی ساده، مانند شستشوی دهان با آب نمک یا استفاده از خمیر جوش شیرین، میتواند تسکین دهنده باشد.
5- تنظیم رژیم غذایی: پرهیز از مصرف غذاهای تند، اسیدی یا لبه تیز میتواند به جلوگیری از تحریک در حین بهبود زخم کمک کند.
6- مدیریت استرس: تکنیکهایی مانند مدیتیشن، یوگا و استراحت کافی می تواند به مدیریت سطح استرس و احتمالاً کاهش دفعات زخم کمک کند.
رویکرد مدیریت زخمهای دهان به طور مؤثر شامل ترکیبی از مراقبتهای خانگی مناسب، تنظیم رژیم غذایی و درمان حرفهای پزشکی در صورت لزوم است. اگر زخمها ادامه پیدا کنند یا عود کننده و دردناک هستند، برای رد شرایط جدیتر، مشورت با یک پزشک توصیه میشود.
مراقبت های خانگی و داروهای طبیعی برای جوش داخل دهان
شستشوی ساده با آب نمک میتواند به ضد عفونی کردن زخمهای دهان، کاهش التهاب و کاهش درد کمک کند. یک قاشق چایخوری نمک را در نصف فنجان آب گرم حل کنید و قبل از تف کردن به مدت 30 ثانیه دور دهان بچرخانید.
جوش شیرین قلیایی است و میتواند اسیدیته دهان را خنثی کند و درد و التهاب را کاهش دهد. مقدار کمی جوش شیرین را با آب مخلوط کنید تا خمیری ایجاد شود و آن را مستقیماً روی زخم بمالید.
روغن نارگیل دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی است که آن را در بهبود زخمهای دهان مؤثر می کند. چند بار در روز روغن نارگیل را مستقیماً روی زخم بمالید.
عسل یکی دیگر از داروهای طبیعی است که به دلیل خواص ضد باکتریایی و تسکین دهندهاش شناخته شده است. استفاده از عسل روی زخم میتواند به کاهش التهاب و جلوگیری از عفونت کمک کند.
بابونه دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است که میتواند به بهبود زخمهای دهان کمک کند. دهان خود را با چای بابونه بشویید یا یک کیسه چای بابونه مرطوب را روی زخم قرار دهید.
ژل آلوئه ورا میتواند درد را تسکین دهد و باعث بهبودی شود. مقدار کمی از ژل آلوئه ورا خالص را به طور مستقیم چند بار در روز روی زخم بمالید.
رژیم غذایی مناسب در دوره درمان جوش داخل دهان
مصرف غذاهای نرم:
غذاهای نرم و ملایم بخورید که باعث تحریک زخم نمیشوند. گزینهها شامل ماست، پوره سیب زمینی، سوپ و بلغور جو دوسر است.
از مصرف غذاهای تند و اسیدی خودداری کنید:
از غذاهای تند، میوههای اسیدی (مانند پرتقال و لیمو) و هر چیزی که میتواند زخمها را خراش دهد (مانند چیپس یا سبزیجات خام) تا زمان بهبودی زخم باید اجتناب شود.
مصرف ویتامین B و C را افزایش دهید:
غذاهای غنی از ویتامین B (مانند غلات کامل، بادام و حبوبات) و ویتامین C (مانند فلفل دلمهای، کلم بروکلی و اسفناج) میتوانند به تقویت سیستم ایمنی و تسریع روند بهبودی کمک کنند.
آب زیاد بنوشید:
نوشیدن آب زیاد میتواند به هیدراته نگه داشتن دهان کمک کند که برای بهبود زخمهای دهان مفید است.
روش های پیشگیری از جوش داخل دهان
بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید:
مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن، استفاده از مسواک نرم و پرهیز از استفاده از خمیردندان و دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات میتواند به کاهش بروز زخمهای دهان کمک کند.
جلوگیری از آسیبهای فیزیکی:
مراقب باشید که داخل گونه خود را گاز نگیرید و به آرامی غذا بخورید تا از گزش تصادفی گونه جلوگیری کنید. استفاده از موم ارتودنسی بر روی بریسها را برای جلوگیری از تحریک در نظر بگیرید.
استرس خود را مدیریت کنید:
از آنجایی که استرس میتواند باعث ایجاد زخمهای دهانی شود، انجام فعالیتهای کاهش دهنده استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا ورزش منظم میتواند به پیشگیری از آن کمک کند.
معاینات منظم دندانپزشکی:
مراجعه منظم به دندانپزشک میتواند به شناسایی و اصلاح مشکلاتی که ممکن است به زخمهای دهان کمک کند، مانند لبههای تیز دندان یا پروتزهای نامناسب کمک کند.
سؤالات متداول درمان جوش داخل دهان
زخمهای دهان میتوانند ناشی از عوامل مختلفی از جمله آسیبهای جزئی دهان در اثر کار دندانپزشکی یا گاز گرفتن داخل گونه، استرس، تغییرات هورمونی، حساسیتهای غذایی و کمبود ویتامینهایی مانند B12 و آهن باشند.
در حالی که بیشتر زخمهای دهان بیخطر هستند و خود به خود برطرف میشوند، زخمهای مکرر یا شدید گاهی اوقات میتواند نشاندهنده مشکلات زمینهای سلامتی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، کمبود ویتامین یا اختلالات خودایمنی باشد.
محرکهای رایج عبارتاند از ضربههای مکانیکی (مانند گاز گرفتن داخل دهان)، غذاهای اسیدی یا تند، استرس و برخی خمیردندانهای حاوی سدیم لوریل سولفات.
بله استرس یک محرک مهم برای زخمهای دهان است. میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و دهان را مستعد ابتلا به زخمها کند.
بله کمبود ویتامینهایی مانند B12، آهن و فولات به ایجاد زخمهای دهان کمک میکند.
بله زخمهای دهان میتواند مربوط به آلرژیها یا حساسیتهای غذایی باشد، به ویژه به میوههای اسیدی، غذاهای تند و برخی آجیلها.
اکثر زخمهای دهان بدون درمان در عرض یک تا دو هفته بهبود مییابند. اگر دردناک یا بزرگ باشند، ممکن است برای مدیریت درد و جلوگیری از عفونت، درمان لازم باشد.
اگر زخم دهان شما بیش از سه هفته طول بکشد، به طور غیرعادی بزرگ باشد یا با درد شدید، تب بالا یا مشکل در بلع همراه باشد، باید با پزشک مشورت کنید.
بله دهانشویههای دارویی خاصی که برای مراقبت از زخم طراحی شدهاند میتوانند به تسکین درد و تسریع روند بهبودی کمک کنند. دهانشویههایی که فاقد الکل هستند و حاوی مواد تسکین دهندهای مانند آلوئه ورا یا بابونه هستند به ویژه مفید هستند.
پیشگیری از زخمهای دهان شامل رعایت بهداشت دهان و دندان، استفاده از مسواک نرم، پرهیز از غذاهایی که دهان را تحریک میکنند، مدیریت مؤثر استرس و اطمینان از دریافت کافی ویتامینها و مواد معدنی ضروری است. معاینات منظم دندانپزشکی نیز برای رفع مشکلات دندانی که میتواند باعث آسیبهای دهانی شود، مهم است.